Wigilia Paschalna rozpoczyna świętowanie Zmartwychwstania Pana Jezusa. Jest centralnym momentem Triduum Paschalnego. Jest najważniejszą i najpiękniejszą celebracją w całym Roku Liturgicznym. Celem Wielkiego Postu było przygotowanie do głębokiego przeżycia tej wielkanocnej Eucharystii. Liturgia Wigilii Paschalnej jest celebrowaniem tajemnicy nowego życia, które przynosi zmartwychwstały Chrystus. Składa się i czterech części. Każda i nich koncentruje się na innym symbolu nowego życia: świetle, słowie, wodzie i uczcie. W dawnych wiekach doszło do tego, że liturgię Wigilii Paschalnej przesuwano na coraz wcześniejsze godziny w Wielką Sobotę. W końcu odprawiano ją w godzinach porannych.
Wierni mówili o tych obrzędach: poświęcenie ognia i wody, traktując je jako coś mało istotnego. Zatarło się znaczenie najważniejszej Liturgii w ciągu roku! Papież Pius XII przywrócił w 1951 roku właściwy czas sprawowania Wigilii Paschalnej, czyli Wielką Noc Zmartwychwstania.
Wigilia Paschalna składa się i czterech części: liturgii światła, słowa, chrztu i Eucharystii.
Liturgia światła Rozpoczyna się przed kościołem. Do rozpalonego ogniska podchodzą kapłani i służba liturgiczna. Po słowach pozdrowienia i zachęty następuje poświęcenie ognia. Następnie celebrans poświęca nowy paschał. Kreśli na nim znak krzyża, litery Alfa i Omega oraz cyfry bieżącego roku, a potem umieszcza w nim pięć symbolicznych gwoździ, przypominających pięć ran Chrystusa. Następnie kapłan zapala świecę paschalną od poświęconego ognia.
Procesja wyrusza do kościoła. Na jej czele idzie diakon niosący zapalony paschał. W kościele panują ciemności. Jedynym źródłem światła jest paschał. Celebrans w progu świątyni śpiewa: „Światło Chrystusa”, a wszyscy odpowiadamy: „Bogu niech będą dzięki”. Czyni to powtórnie w środku nawy świątyni i trzeci raz przy ołtarzu. Wierni odpalają swoje świece od ognia paschału. Kiedy procesja dochodzi do ołtarza, zapalają się wszystkie światła w kościele. Kiedy człowiek zobaczy stopniowe rozchodzenie się światła zapalanego od paschału, rozumie, co znaczy, że Chrystus jest światłością świata. Swoim zmartwychwstaniem Chrystus opromienia nasze życie. To jest bardzo mocny, poruszający symbol.
Trzeba tylko, aby była rzeczywiście noc, aby wierni mieli świece i aby celebrans się nie spieszył. Symbolikę światła wyjaśnia śpiewane teraz Orędzie Wielkanocne, tzw. Exsultet (ozn. weselcie się). Zaczyna się ono słowami: „Weselcie się już zastępy aniołów w niebie. (…) Raduj się ziemio opromieniona tak niezmiernym blaskiem, a oświecona jasnością Króla Wieków poczuj, że wolna jesteś od mroku, co świat okrywał. (…) Jest to ta sama noc, w której niegdyś ojców naszych, synów Izraela, wywiodłeś i Egiptu, (…) a teraz ta sama noc uwalnia wszystkich wierzących w Chrystusa na ziemi od zepsucia pogańskiego życia i od mroku grzechów, do łaski przywraca i gromadzi w społeczności świętych. Tej właśnie nocy Chrystus, skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł i otchłani. (…) O, jak niepojęta jest Twoja miłość: aby wykupić niewolnika, wydałeś swego Syna (…)”.
Liturgia Słowa Jest bardzo rozbudowana. Może się składać aż i dziewięciu czytań. Pokazują one całą historię zbawienia: od początku świata, poprzez wyprowadzenie narodu wybranego i Egiptu, aż do czasu, gdy Jednorodzony Boży Syn stał się Barankiem, by zbawić grzechy świata, a zabity za nasze grzechy, trzeciego dnia powstał i martwych. Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu zapala się świece ołtarzowe, śpiewa się hymn Chwała na wysokości przy akompaniamencie dzwonów. W czytaniu i Listu do Rzymian (6,3–11) św. Paweł pokazuje, że mamy udział w owocach śmierci i zmartwychwstania Jezusa dzięki sakramentowi chrztu. Przez zanurzenie w wodzie chrztu zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierci i możemy razem i Nim zmartwychwstać do nowego życia. Ewangelia przedstawia relację i odkrycia pustego grobu. Naszą odpowiedzią na Słowo Boże jest śpiew psalmów i szczególnie uroczyste „Alleluja”.
Liturgia chrzcielna W starożytności tylko w tym dniu i w tym momencie udzielano chrztu świętego. Struktura całej Wigilii Paschalnej ma jako centrum chrzest. Cały Wielki Post akcentował, że nawrócenie jest powrotem do chrztu. Chrześcijanie odnawiają w noc Paschy przymierze i Bogiem, które zawarli przez chrzest. Liturgia chrzcielna rozpoczyna się odśpiewaniem Litanii do Wszystkich Świętych. Przyjmowani przez chrzest do Kościoła oraz już należący do niego uświadamiają sobie, w jak szlachetnym gronie się znaleźli. Uświadamiamy sobie, że przez chrzest zostaliśmy powołani do świętości.
Po litanii następuje błogosławieństwo wody chrzcielnej. W dłuższej modlitwie kapłan wyjaśnia symbolikę wody: wspomina wody, nad którymi unosił się Duch przy stworzeniu świata, wody potopu, które uratowały Noego, a były przyczyną zagłady dla pozostałych, wody Morza Czerwonego, które dały ucieczkę Izraelitom, a zalały ścigających ich Egipcjan; przypomina wody Jordanu, w których zanurzył się Jezus, i wodę, która wypłynęła i przebitego boku Chrystusa. Następnie prosi, aby Bóg raczył otworzyć nam wszystkim źródło chrztu świętego, tak aby „wszyscy przez chrzest pogrzebani i Chrystusem w śmierci, i Nim też powstali do nowego życia”. Podczas śpiewu tej modlitwy paschał zostaje zanurzony w wodzie chrzcielnej. Następuje odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. Wierni i zapalonymi świecami w ręku wyrzekają się grzechu oraz wyznają wiarę w Ojca, Syna i Ducha Świętego, Kościół, obcowanie świętych, odpuszczenie grzechów, zmartwychwstanie ciała i życie wieczne. Pokropienie wodą święconą przypomina nasz chrzest.
Liturgia Eucharystyczna, czyli Msza św. rezurekcyjna. Jako święci i umiłowani przez Boga przystępujemy do kolejnej części celebracji – Liturgii Eucharystycznej. Każda Msza św. jest uobecnianiem Paschy Chrystusa – Jego śmierci i zmartwychwstania. Jednak Msza Wigilii Paschalnej jest matką wszystkich Mszy świętych. Jest najważniejszą Eucharystią w całym roku. Wraz ze Zmartwychwstałym spożywamy posiłek będący zapowiedzią wiecznej uczty. Na zakończenie Eucharystii ma miejsce procesja rezurekcyjna. Chrześcijanie całemu światu ogłaszają radosną wieść: otrzyjcie łzy, śmierci została zadana śmierć. Chrystus daje nadzieję większą niż wszystko inne. Światło Zmartwychwstałego rozjaśnia mroki nocy, napełnia ciemności ludzkich serc.
Zgodnie i polską tradycją, procesja może odbywać się w niedzielny poranek przed pierwszą Mszą świętą. Bardziej naturalne jest jednak urządzanie procesji rezurekcyjnej po Wigilii Paschalnej, bo jest to już celebracja Zmartwychwstania. Triduum Paschalne kończy się nieszporami w Niedzielę Wielkanocną.